پروتز لگن: جراحی تعویض مفصل لگن

بیشتر بدانید: جراحی تعویض مفصل لگن

• ساختمان پروتز لگن
• انواع مختلف پروتز لگن
• مواد سازنده مفصل مصنوعی لگن
• مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل لگن

دکتر آقا علیخانی فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فارغ التحصیل رشته تخصصی جراحی استخوان و مفاصل ( ارتوپدی ) از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می باشند که به طور تخصصی به امور مربوط به جراحی تعویض مفصل لگن می پردازند. برای مشاوره و ارتباط با دکتر آقا علیخانی با شماره های 09037109151 – 02122666292 در ارتباط باشید.

ساختمان پروتز لگن

امروزه با پیشرفت علم در حوزه پزشکی، انواع مختلفی از پروتزهای ران و لگن تولید می شود که متناسب با نیاز بیمار مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته پروتزهای مور و تامسون بیشترین استفاده را در میان انواع پروتز داشتند اما امروزه ارتوپدها پروتزهای بای پولار را به سایر پروتزها ترجیح می دهند. اما برسیم به ساختمان پروتزهای لگن. قسمت اصلی پروتز لگن یک گوی فلزی است که در حقیقت جانشین سر استخوان ران بیمار خواهد شد. اتصال این سر فلزی با تنه استخوان ران از طریق یک زائده متصل به آن به نام دسته Stem است. پزشک ارتوپد با قرار دادن دسته پروتز در کانال مرکزی استخوان ران موجب می‌شود تا پروتز محکم به استخوان ران متصل شود. همانطور که گفته شد پروتز ها انواع مختلفی دارند.

• بعضی از پزشکان جراح ارتوپد از انواعی از پروتز استفاده می‌کنند که در آنها سر و دسته پروتز بصورت یک تکه و یک پارچه است.
• در بعضی دیگر از انواع پروتز سر و دسته دو قطعه جدا هستند که هنگام جراحی به هم متصل شده و در لگن بیمار کار گذاشته می‌شوند.
• در بعضی از پروتز های لگن قسمت سر دو تکه است. یک سر کوچک در داخل یک سر بزرگ‌تر قرار گرفته و در داخل آن می‌چرخد. سر کوچک‌تر به دسته متصل شده و سر بزرگ‌تر که روی آن قرار گرفته به داخل حفره استابولوم گذاشته می‌شود. به این نوع از پروتز، بای پولار Bipolar prosthesis میگویند.

انواع مختلف پروتز لگن

امروزه پزشکان در سراسر دنیا از انواع بسیار متنوعی از پروتزهای لگن استفاده می کنند که می توان بطور کلی آنها را در دو دسته اصلی پروتزهای سیمانی و غیر سیمانی تقسیم بندی کرد که در ادامه در مورد هر کدام بیشتر توضیح خواهیم داد. در کاویان کلینیک بهترین مارک پروتز لگن و پروتز لگن آمریکایی استفاده می شود که خرید مفصل لگن و جراحی های مربوط، زیر نظر متخصصین خبره مجموعه صورت می گیرد. 

دکتر آقا علیخانی فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فارغ التحصیل رشته تخصصی جراحی استخوان و مفاصل ( ارتوپدی ) از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می باشند که به طور تخصصی به امور مربوط به جراحی تعویض مفصل لگن می پردازند. برای مشاوره و ارتباط با دکتر آقا علیخانی با شماره های 09037109151 – 02122666292 در ارتباط باشید.

پروتز سیمانی:

در این نوع از پروتز لگن، کاسه پلی اتیلنی و دسته فلزی از طریق سیمان استخوانی به استخوان متصل میشوند .منظور از سیمان استخوانی که به اختصار به آن سیمان هم میگویند چسبی مخصوص از جنس پلی آکریلات است که پزشک ارتوپد با استفاده از آن قسمت های مختلف مفصل مصنوعی لگن را به استخوان بیمار متصل میکند. در حین عمل جراحی پزشک جراح با مخلوط کردن یک پودر و یک مایع مخصوص سیمان را تهیه میکند. این مخلوط در ابتدا خمیری است ولی در عرض چند دقیقه سفت و محکم میشود. قرار گرفتن سیمان استخوانی در بین استخوان و فلز موجب اتصال محکم آنها به یکدیگر میشود. سیمان از یک طرف در خلل و فرج ریز استخوان نفوذ کرده و از طرف دیگر به فلز میچسبد و بدین ترتیب اتصال محکمی را بین این دو ایجاد می کند.

پروتز غیرسیمانی:

در این دسته از پروتزها، کاسه پلی اتیلنی در داخل یک کاسه فلزی قرار میگیرد و این کاسه فلزی مستقیما و بدون استفاده از سیمان به استخوان لگن متصل میشود.در پروتزهای بدون سیمان، سطح فلز را با روش های فلزکاری متخلخل و دارای سوراخ و حفره های ریز میکنند. این سوراخ ها و حفره ها بسیار ریز و در حد هزارم میلیمتر هستند. وقتی فلزی با این خصوصیت در کنار استخوان قرار میگیرد سلول های استخوان بتدریج درون این خلل و فرج رشد کرده  و در نتیجه اتصال محکمی بین استخوان و فلز ایجاد میشود. پروتز لگن که از این روش استفاده میکنند را پروتزهای  بدون سیمان Cementless artificial joint میگویند.

امروزه بیشتر از پروتزهای بدون سیمان استفاده می شود ولی مواردی هم وجود دارد که استفاده از مفاصل سیمان دار در آنها بهتر است .در پروتزهای بدون سیمان ممکن است، اتصال کاسه فلزی به درون حفره استابولوم با کمک چند پیچ محکم شود و یا ممکن است اتصال به استخوان بدون نیاز به پیچ باشد. در مواردی که پیچ استفاده نمیشود کاسه فلزی چنان فیت استخوان بیمار است که بدون نیاز به پیچ در درون آن سفت میشود و سپس با رشد استخوان در درون خلل و فرج ریزی که بر روی آن قرار دارد به استخوان محکم میگردد.

مواد سازنده مفصل مصنوعی لگن

شکل پروتز لگن برحسب مفصلی که باید جایگزین آن شود متفاوت است و لزوما شبیه مفصل طبیعی نیست. بیشتر قسمت های پروتز را از فلز میسازند. البته از مواد دیگری هم در ساخت پروتز استفاده میشود که مهمترین آنها سرامیک و پلاستیک است.

فلز بکار رفته در پروتز لگن معمولا یک آلیاژ است. این آلیاژ برای کارکرد مناسب باید بسیار محکم باشد تا بتواند سالیان سال فشارهای وارده به مفصل را تحمل کرده و آسیب نبیند.همچنین باید تا حدودی قابلیت انعطاف داشته باشد تا بتواند همچنان که استخوان در مقابل نیروهای وارد به آن تغییر شکل میدهد آن هم تغییر شکل داده و با استخوان هماهنگ باشد. این هماهنگی موجب ماندگاری بیشتر استخوان و فلز در کنار هم خواهند شد.

جنس دسته (که به آن استم Stem هم میگویند) معمولا از آلیاژهای تیتانیوم بوده و به اشکال گوناگون طراحی و ساخته میشود.قسمت گوی یا سر، معمولا از آلیاژ کروم- کبالت یا از مواد سرامیکی ( اکسید آلومینیوم یا اکسید زیرکونیم) ساخته میشود. سطح رویی این گوی را بسیار صاف و صیقلی میسازند تا به راحتی در درون کاسه حرکت کند.

جنس کاسه فلزی که درون حفره استابولوم فیکس میشود معمولا از آلیاژ های تیتانیوم (تیتانیوم و وانادیوم) است. لایه ای درون این کاسه فلزی قرار میگیرد که با سر مفصل مصنوعی تماس دارد. در واقع سطح سایش و تماسی یک مفصل مصنوعی بین این لایه و سر مفصل مصنوعی است. جنس این لایه معمولا از پلی اتیلن است ولی ممکن است از سرامیک یا فلز هم ساخته شود.

مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل لگن

تمامی عمل های جراحی بطور قطع با هدف بهبود سلامت بیمار توسط پزشک تجویز می‌شوند. اما نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد مراقبت های بعد از انواع عمل جراحی می باشد. انجام عمل جراحی، تنها بخشی از فرایند بهبودی بیمار محسوب میشود. بخش عمده آن مراقبت های بعد از عمل خواهد بود. بسیار دیده شده حتی با وجود انجام موفقیت آمیز جراحی، به دلیل بی توجهی به مراقبت های بعد از جراحی، نه تنها بهبودی در حال بیمار حاصل نشده بلکه موجب وخامت حال او نیز گردیده است. عمل جراحی تعویض مفصل لگن نیز از این قانون مستثنا نیست. به دلیل حساسیت عمکرد این مفصل، بطور قطع نیاز به مراقبت و توجه زیادی بعد از جراحی خواهد داشت. به همین دلیل در این مقاله به بررسی مراقبت های بعد از تعویض مفصل لگن پرداخته خواهد شد.

دقت داشته باشید نکاتی که در ادامه مطرح میشود مراقبت های کلی و عمومی بوده و ممکن است. در برخی از بیماران به دلیل شرایط خاص جسمانی یا نوع پروتز بکار رفته در مفصل نیاز به مراقبت های ویژه تری وجود داشته باشد. بنابراین حتما با پزشک معالج خود در تماس بوده و توصیه های بعد از جراحی را مدنظر داشته باشید.

نحوه راه رفتن بعد از جراحی

بطور معمول یک روز بعد از جراحی بیمار قادر خواهد بود با استفاده از ابزار کمکی مانند عصا و واکر، راه برود و با گذشت چند هفته از جراحی می تواند برای راه رفتن ابزار کمکی را کنار بگذارد. اما ممکن است تا چند ماه بعد از کنار گذاشتن ابزار کمکی در زمان راه رفتن دچار لنگی باشد.

اما جای نگرانی نیست این لنگی به دلیل ضعف عضلات اطراف ران و لگن است که با انجام نرمش های تجویز شده و به مرور زمان با تقویت عضلات این ناحیه لنگی برطرف خواهد شد. و با توجه به شرایط و محیط کاری فرد، معمولا بعد از گذشت سه تا شش ماه می تواند به محیط کاری خود نیز باز گردد.

بهداشت و مراقبت از ناحیه جراحی

بعد از جراحی، ناحیه جراحی بخیه و پانسمان خواهد شد و مانند هر زخمی دیگری این پانسمان باید تعویض گردد. با صلاح دید پزشک معالج فاصله بین هر پانسمان مشخص خواهد شد. روزهای اول بعد از جراحی ممکن است ناحیه جراحی دچار ترشح شود که بعد از چند روز قطع خواهد شد. تا زمانی که پانسمان بدلیل وجود این ترشحات خیس می شود باید پانسمان عوض شود. بعد از خشک شدن ترشحات لزومی به تعویض مداوم پانسمان نیست.

اما بهتر است تا زمان کشیدن بخیه ها ناحیه جراحی شده پانسمان داشته باشد. دقت داشته باشید در صورت طولانی شدن ترشحات یا زرد و بد بو شدن آن حتما با پزشک معالج تماس بگیرید.

دکتر آقا علیخانی فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فارغ التحصیل رشته تخصصی جراحی استخوان و مفاصل ( ارتوپدی ) از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می باشند که به طور تخصصی به امور مربوط به جراحی تعویض مفصل لگن می پردازند. برای مشاوره و ارتباط با دکتر آقا علیخانی با شماره های 09037109151 – 02122666292 در ارتباط باشید.

تورم ناحیه جراحی

تا چند ماه بعد از جراحی، وجود  تورم و احساس گزگز و بی حسی مختصر در ناحیه عمل، طبیعی است. در صورت افزایش تورم و بی حسی حتما به پزشک معالج اطلاع دهید.

درد

در هفته های اول جراحی تعویض مفصل لگن احساس درد در زمان انجام فعالیت و هنگام شب طبیعی است. معمولا با گذشت سه تا شش هفته بیمار قادر به انجام فعالیت های روزمره اما ساده خواهد بود.

استفاده از آنتی بیوتیک با تجویز پزشک

مانند هر عمل جراحی دیگری، بعد از جراحی تعویض مفصل لگن برای جلوگیری از ایجاد عفونت آنتی بیوتیک تجویز میشود که باید با نظر پزشک در مدت زمان مشخص و بطور منظم مصرف شود

جلوگیری از ایجاد عفونت در ناحیه جراحی

در صورت مشاهده عفونت در ناحیه جراحی حتما به پزشک معالج اطلاع دهید. برخی از علائم شایع در عفونت عبارتند از:

• تب و لرز شدید
• ادامه ترشحات ناحیه جراحی بیش از یک هفته
• کدر و زرد و  بد بو شدن ترشحات ناحیه جراحی
• درد غیر طبیعی ناحیه جراحی حتی در زمان استراحت
• تورم و قرمزی غیر طبیعی ناحیه جراحی

جلوگیری از ایجاد لختگی در عروق

اصولا بعد از جراحی تعویض مفصل لگن برای جلوگیری از ایجاد لخته خون در اندام تحتانی، از جوراب واریس استفاده می شود. این جورابها از طریق ایجاد فشار در وریدهای ساق پا مانع از ایجاد لختگی خون در آنها می‌شوند.

مدت زمان استفاده از این جورابها با توجه به شرایط بیمار و صلاح دید پزشک معالج تعیین می شود و ممکن است از چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد. علاوه بر استفاده از جوراب واریس ممکن است داروهای خوراکی و تزریقی نیز تجویز شود که باید طبق دستور پزشک مورد استفاده قرار بگیرد. با وجود تمامی از این مراقبت ها اگر شاهد علائمی همچون  درد در پشت ساق، قرمزی در پشت ساق، تورم پا یا ساق یا ران بودید هر چه سریعتر پزشک معالج را در جریان قرار دهید.

متاسفانه علائمی همچون تنگی نفس ناگهانی و درد قفسه سینه نشانه انتقال لختگی به ریه می‌باشد. در این مواقع باید در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه شود.

مراجعه منظم به پزشک

در فواصل زمانی مشخص و تعیین شده حتما به پزشک ارتوپد مراجعه نمایید تا از عملکرد صحیح مفصل تعویض شده مطمئن گردید. اگر به هر دلیلی مفصل لگن تعویض شده دچار مشکل شده باشد و در مراحل اولیه توسط پزشک تشخیص داده شود فرایند اصلاح راحتتر و سریعتر انجام خواهد شد. بنابراین حتما توصیه میشود تحت معاینات دوره ای توسط پزشک ارتوپد باشید.

انجام ورزش با نظر پزشک

برای بهبود عمکرد مفصل لگن بعد از جراحی و تقویت عضلات اطراف ناحیه جراحی، ورزش و تمرینات سبک با صلاح دید پزشک توصیه می شود. شنا و پیاده روی و دوچرخه سواری ورزش های مناسبی برای بهبود عملکرد حرکتی بیمار محسوب می شوند. از ورزشهای پرشی که در آنها امکان ایجاد فشار و ضربه به ناحیه لگن وجود دارد جدا خودداری نمایید. به هیچ عنوان وسایل و اجسام سنگین را در شرایط نامناسب از زمین بلند نکنید.

جمع بندی

پروتز لگن جهت درمان شکستگی های استخوان ران، دارای ویژگی ها و قابلیت هایی می باشد که به شخص دریافت کننده کمک کنند تا بتواند به بهترین شکل فعالیت های شخصی و اجتماعی خود را ادامه دهد.

دکتر آقا علیخانی فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فارغ التحصیل رشته تخصصی جراحی استخوان و مفاصل ( ارتوپدی ) از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می باشند که به طور تخصصی به امور مربوط به جراحی تعویض مفصل لگن می پردازند. برای مشاوره و ارتباط با دکتر آقا علیخانی با شماره های 09037109151 – 02122666292 در ارتباط باشید.